بازدانگان یا مخروطیان گیاهان دانه داری هستند که اندام تخصصی تولید کننده دانه در آن ها مخروط نام دارد. از بازدانگان مشهور می توان کاج، سرو و سکویا را نام برد. چرخه زندگی بازدانگان مثل سایر گیاهان از نوع تناوب نسل است.
برای نمونه چرخه زندگی کاج را بررسی می کنیم.
در کاج گیاه اصلی و ماکروسکوپی اسپوروفیت است در مقابل گامتوفیت میکروسکوپی و وابسته به اسپوروفیت است. بر روی اسپورفیت های بالغ دو نوع مخروط نر و ماده به وجود می آید. هر مخروط از یک محور و تعدادی پولک متصل به محور تشکیل شده است.
شکل مخروط دانه(قبلا مخروط ماده بوده است)
بر روی هریک از پولک های مخروط ماده دو تخمک قرار دارد. هر تخمک از پارانشیم خورش، پوسته و سوراخ سفت تشکیل شده است. در سال دوم تشکیل تخمک یکی از سلول های پارانشیم خورش تقسیم میوز انجام می دهد. از چهار سلول حاصل سه تا از بین می روند و سلول باقیمانده (هاگ ماده) با تقسیم های پی در پی میتوز بافتی هاپلوئید(n کروموزومی) به نام آندوسپرم را به وجود می آورد. آندوسپرم همان گامتوفیت ماده است.بر روی آندوسپرم تعدادی آرکگن تشکیل می شود.درون هر آرکگن یک تخم زا تشکیل می شود.
مخروط های نر
اما در مخروط های نر چه اتفاقی رخ می دهد؟ در کیسه های گرده که در زیر پولک های مخروط های نر وجود دارد سلول های وجود دارد که با تقسیم میوز خود سلول های گرده نارس(هاگ نر) را به وجود می آورند. هر گرده نارس با دو تقسیم میتوز چهار سلول را به وجود می آورد که با بعدا دو پوسته سخت دور آن ها را می گیرد و گرده رسیده(گامتوفیت نر) را به وجود می آورد.
هر دانه گرده دارای دو پوسته است که پوسته خارجی در دو طرف از پوسته داخلی فاصله گرفته و دو بال برای دانه گرده به وجود می آورد.در هر دانه گرده چهار سلول وجود دارد. دو تای آن ها را سلول های پروتالی می نامند که که در لقاح نقشی ندارند. سلول دیگر را سلول زایشی می نامند که با تقسیم میوز دو گامت نر را به وجود می آورد و سلول دیگر را سلول رویشی می نامند که از رشد آن لوله گرده به وجود می آید.
دانه های گرده کاج
دانه گرده کاج.شماره 2 سلول زایشی، شماره 4 هسته سلول رویشی لوله گرده (شماره 3) بال های گرده شماره های 1
برش عرضی مخروط نر و کیسه های گرده و گرده های آن. aدانه گرده، b کیسه گرده و c محور مخروط نر
از مخروط نر تا گرده رویش یافته. به ترتیب حروف انگلیسیA مخروط نر،B مخروط نر بزرگ تر،c پولک نر به همراه کیسه های گرده زیر آن،D برش عرضی مخروط نر،E بزرگنمایی کیسه گرده، F کیسه گرده باز پاره شده و گرده ها آزاد شده،Gدانه گرده رسیده،H دانه گرده رویش یافته
دانه های گرده ازکیس? گرده آزاد می شوند و کیسه های هوادار در دان? گرده موجب سبکی وسهولت پراکندگی آنها می شود وقتی دانه های گرده به تخمک ها می رسند، در فضایی که در بالای تخمک وجود دارد ( اتاق دانه گرده) حدود یک سال باقی می مانند. آنگاه از رشد سلول ها رویشی دانه گرده ، لوله گرده حاصل می شود. سلول زایشی در لول? گرده تقسیم می شود و دو گامت نر را به وجود می آورد که به آنها آنتروزوئید می گویند. یکی از آنتروزوئیدها وقتی وارد آرکگن می شود، با سلول تخمزا آمیزش می کند و تخم 2n کروموزومی حاصل می شود.
رویان و بافت های اطراف تخمک ، دانه را تشکیل می دهند. هر دانه کاج از یک پوسته، اندوسپرم، رویان و یک بال تشکیل شده است. رویان همان اسپوروفیت جوان است و در هنگام رویش از اندوخته که همان اندوسپرم (گامتوفیت) است، تغذیه می کند.
به مخروط های ماده بعد از لقاح و تشکیل دانه، مخروط های دانه گویند. این مخروط پس از رسیدن دانه، باز می شوند و دانه ها به اطراف پراکنده می شوند. دانه ها در شرایط مناسب رشد و گیاه اسپوروفیت جدیدی را به وجود می آوردند.
دانه های کاج همراه باله
آندوسپرم که بر روی آن آرکگن و تخم زا دیده می شود.
نکته ها
نکته1- دربازدانگان مثل کاج گیاه اصلی و ماکروسکوپی، اسپوروفیت است و گامتوفیت ها کوچک و میکروسکوپی هستند.
نکته 2- دربازدانگان مثل کاج، آرکگن وجود دارد اما آنتریدی دیده نمی شود.
نکته 3- بازدانگان برای تولید مثل نیاز به آب سطحی ندارند.
نکته 4- اندام تخصصی تولید دانه در بازدانگان، مخروط است.
نکته 5- گامتوفیت ماده، آندوسپرم و گامتوفیت نر، دانه گرده رسیده است.
نکته6- هاگ نر، گرده نارس و هاگ ماده تنها سلول باقیمانده از تقسیم میوز در تخمک می باشند.
نکته7- چون تقسیم میتوز سلول زایشی و تولید سلول جنسی نر درون لوله گرده صورت می گیرد این لوله را می توان معادل آنتریدی در سرخس و خزه ها گرفت.
نکته8- در این گیاهان گامتوفیت ماده یا همان آندوسپرم به عنوان ماده ذخیره ای دانه است و در نتیجه وقتی سلول تخم تبدیل به رویان می شود و شروع به رشد می کند در مراحل اولیه از گامتوفیت سابق استفاده می کند پس اسپوروفیت در مراحل اولیه رشد به گامتوفیت وابسته است.
.: :.